OVAM: “Bij Bebat zijn batterijen in goede handen”
Ben je één van de ruim 3.600 aangesloten bedrijven? Dan helpt Bebat je met het vervullen van je verplichtingen rond de aanvaardingsplicht. Bebat haalt alle afgedankte batterijen op via een landelijk inzamelnetwerk en zorgt voor sortering en recyclage, naast de nodige preventie en sensibilisering. Ook voor de oplaadbare batterijen van elektrische fietsen en voertuigen, drones, … die alsmaar talrijker worden. Bebat verwerkt bovendien je aangiftes, int de milieu- en administratieve bijdragen en rapporteert aan de overheid.
Hoe dit precies moet gebeuren, werd vastgelegd in een milieubeleidsovereenkomst (MBO) tussen het Vlaams Gewest, FEE vzw (Federatie van de Elektriciteit en de Elektronica), TRAXIO (Federatie van autosector en aanverwante sectoren), Febiac (Belgische en Luxemburgse automobiel- en tweewielerfederatie) en Bebat. Ook voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd zo’n MBO afgesloten.
In die overeenkomst wordt (onder meer) beschreven waarvoor je als handelaar die batterijen of producten met batterijen op de markt brengt, verantwoordelijk bent. En welke taken Bebat van je overneemt.
Voor de hele batterijenstroom overlegt Bebat regelmatig met de OVAM, de Openbare Vlaamse Afvalmaatschappij (zie kaderstukje).
Wat is zo'n MBO?
Een milieubeleidsovereenkomst (MBO) is een verbintenis tussen de overheid en één of meerdere bedrijfsfederaties voor het realiseren van bepaalde milieudoelstellingen. Meestal gaat het om een publiek-private samenwerking in het kader van de aanvaardingsplicht. Producenten zijn verantwoordelijk voor wat er gebeurt met hun producten ná een eerste leven, zodat zij niet bij het restafval (of zwerfvuil) terecht komen maar veilig worden ingezameld en gerecycleerd. In dit geval wordt in de MBO concreet afgesproken hoe de inzameling van afgedankte batterijen, de verwerking, financiering en rapportage worden georganiseerd. Daarvoor is Bebat een belangrijke partner.
Was dit de eerste MBO hierover?
Marleen Dirckx (OVAM): “Nee, hoor. Dit was de 3de MBO, de periode van de vorige MBO was afgelopen. Voor de aanvaardingsplicht van afgedankte batterijen is het inzamelsysteem van essentieel belang. Daarover overleggen we met de sector: hebben jullie zelf ideeën hoe zo’n netwerk voor inzameling en recyclage eruit kan zien?
Uit dat overleg bleek dat voor grote batterijen van +20 kg - de batterijen van elektrische voertuigen, thuisbatterijen, toestellen voor stationaire energieopslag - een andere aanpak nodig is dan voor andere batterijen. Meer een systeem op maat, afgestemd op de specifieke noden van die sector. Deze producenten willen immers die batterijen na hun eerste leven vaak terugnemen, om te zien wat er precies fout is gegaan en daaruit te leren. Met deze MBO wilden we de vorige afspraken verlengen en ook dat nieuwe systeem voor de grote batterijen in onze overeenkomst opnemen.”
Voor de aanvaardingsplicht van afgedankte batterijen is het inzamelsysteem van essentieel belang.
Hoe werkt de OVAM samen met Bebat?
Roeland Bracke (OVAM): “Hoe onze samenwerking verloopt, is wettelijk vastgelegd. Drie keer per jaar zitten we samen in een overlegcomité met de 3 gewesten en de FOD Leefmilieu. Daarnaast is OVAM waarnemer in de raad van bestuur van Bebat en de algemene vergaderingen. We zien elkaar ook geregeld om documenten te bespreken waarvoor OVAM advies of goedkeuring moet geven zoals beheersplannen en uitvoeringsplannen. Voor de opdrachten van verwerking en inzameling keurt OVAM de lastenboeken goed, waarna Bebat de markt bevraagt en de processen ter goedkeuring voorlegt. Eind maart van elk jaar rapporteert Bebat aan OVAM. En eind juni rapporteert OVAM aan Europa voor de drie gewesten.”
Inzamelkampioen
De sector heeft een aanvaardingsplicht en dient dus de afgedankte batterijen te aanvaarden. Voor batterijen waarvoor een milieubijdrage wordt betaald, staat Bebat in voor de inzameling.
Goed om te weten: in 2020 zamelde Bebat, samen met landgenoten in de drie gewesten, 3.357 ton gebruikte batterijen in. Daarmee staat de teller op 59,3% inzamelpercentage.
Waartoe heeft Bebat zich geëngageerd?
Er wordt wettelijk een inzamelpercentage voor draagbare batterijen vooropgesteld als minimum: 45% in Vlaanderen, 50% in Wallonië en Brussel. Meer mag altijd, minder niet. Met 59,3% scoort Bebat een flink stuk boven de opgelegde doelstellingen van de gewesten. Ook boven de Europese norm van 45%. De ingezamelde batterijen worden gesorteerd bij Bebat-dochter Sortbat en vervolgens gerecycleerd bij gespecialiseerde verwerkers.
Waar gaat de rest naartoe?
Marleen: “Van de draagbare batterijen komt gemiddeld 10% bij het restafval terecht. 59,3% wordt ingezameld. De overige zijn vaak nog in gebruik of liggen bij de consumenten thuis. Een derde van de batterijen zit immers in toestellen en blijft daar soms ook zitten wanneer het toestel end-of-life is. Knoopcellen worden vaak niet verwijderd. Daarnaast moet je rekening houden met niet-gerapporteerde batterijen zoals deze die vertrekken in toestellen voor export.
Bebats missie is: een maximale inzameling realiseren, uiteraard bekeken in functie van de kost. Belangrijk is dat batterijen niet bij het huisvuil of in de natuur terechtkomen. Bebat ondersteunt OVAMs visie en helpt die te realiseren.”
De overheid hecht veel belang aan preventie. Werkt Bebat hieraan mee?
Marleen: “Er zijn niet veel batterijproducenten hier gevestigd. Ook het designen gebeurt meestal niet hier. Dus hebben we weinig impact op het product zelf en de indicaties voor een veilig gebruik. We verwachten dat Bebat de consument ondersteunt. Ook om geïnformeerde keuzes te maken, keuzes die het milieu ten goede komen. Daarnaast is het goed dat Bebat de consument adviseert over het veilig opladen, bewaren en inzamelen van batterijen, zoals bijvoorbeeld via de blog van Bebat.”
In de MBO wordt ook duidelijk vermeld wat de overheid verwacht van de producenten. Marleen: “De overheid verwacht dat de producenten de nodige initiatieven nemen om de gemiddelde kwaliteit van batterijen te verbeteren en de levensduur van batterijen te verlengen. Daarnaast zijn producenten ook verplicht een gepast gebruik van batterijen aan te moedigen, bv. op de verpakking. Hierover moet ook gerapporteerd worden.”
Wat verwacht je qua sensibilisering van Bebat?
Roeland: “De activatie door Bebat voor selectieve inzameling is belangrijk. Een AA of AAA batterijtje, een knoopcel: het is een klein voorwerp. Het risico dat het bij het restafval belandt, blijft bestaan. Daarom lanceert Bebat radio- en tv-campagnes, diverse andere acties, communicatie op toegangstickets voor festivals, … Zij promoten een gepast gebruik van batterijen en geven informatie over veiligheid en het bewaren van batterijen. Bebat sensibiliseert ook leerkrachten en kinderen via initiatieven zoals Villa Pila.”
Het selectief inzamelen van batterijen door Bebat werkt heel goed. 90% is correct ingezameld, beter dan papier en karton.
Hoe verklaart u dit succes?
Marleen: “Eerst en vooral, dankzij de doorgedreven communicatie en activatie van de inzameling. Bebat werkt hier al aan sinds 1996. Ook belangrijk is het dichte inzamelnetwerk en de opvolging door de field promotoren. Overal staan de Bebat-tonnen goed in het zicht, en ze zijn verzorgd. Erg herkenbaar. Ook de overheid zit ‘kort op’ afvalpreventie. In andere Europese landen zoals Duitsland en Portugal is de situatie niet zo rooskleurig, ook omdat de inspanningen vaak meer versnipperd zijn.”
Betalen de Bebat-deelnemers dit volledig met hun bijdragen of legt de overheid bij?
“Dit is een veelgestelde vraag. De producenten van draagbare batterijen zijn verantwoordelijk, de overheid subsidieert dit niet. Het zijn de bijdragen van de Bebat-leden die alles dekken, inclusief transport en inzamelkosten. Ontmantelen is arbeidsintensief, recyclage is geen winstgevende operatie.”
EV-batterijen en andere
Voor batterijen van meer dan 20 kg - oplaadbare batterijen voor elektrische voertuigen, thuisbatterijen, toestellen voor stationaire energieopslag, … - heeft Bebat een administratieve bijdrage ingevoerd. Ze zal individuele overeenkomsten afsluiten met de producenten om de inzameling en verwerking van die soort afgedankte batterijen te regelen.
Meer over e-mobility en de verwerking van EV-batterijen lees je in dit E-mobility Rapport
Wat vindt u als overheid belangrijk?
Roeland: “We willen graag dat de producenten van EV-batterijen een sluitend inzamelnetwerk hebben. De producenten moeten ook bijdragen aan een garantiefonds om niet-identificeerbare batterijen of batterijen afkomstig van failliete producenten in te zamelen, om te vermijden dat deze kosten door de overheid moeten gedragen worden. Daarnaast vragen we een goede rapportering. Het is heel belangrijk dat de consument met die batterijen ergens terecht kan, eenvoudig en gratis, met de zekerheid van een goede verwerking.”
Welk rapport krijgt Bebat van OVAM?
Roeland: “Heel positief. Bebat is een dynamische, erg gedreven ploeg. Een kenniscentrum ook in de sterk evoluerende batterijwereld. En een betrouwbare en verantwoordelijke partner, je kan erop rekenen. Met proactieve aandacht voor bijvoorbeeld online sales en mogelijke freeriders of de organisatie van intergewestelijk overleg.”
Martine Vanheers (Bebat): “Het batterijverhaal is ook succesvol door een overheid die erachter staat en impulsen geeft. Bebat vervult een trekkersrol, ook bekeken op Europese schaal. Zoals gezegd staan we voor nieuwe evoluties, dit is pionierswerk voor ons allebei.”
De volledige MBO lezen? Je vindt deze hier!
Het batterijverhaal is ook succesvol door een overheid die erachter staat en impulsen geeft.
Wie is OVAM?
De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) is een Vlaamse overheidsdienst die ervoor zorgt dat we op een doordachte en milieubewuste manier omgaan met afval, materialen en bodem. Dit agentschap is actief binnen het beleidsdomein Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid en is gevestigd te Mechelen. Het helpt gezinnen en bedrijven om afval te vermijden en juist te sorteren. Samen met alle Vlamingen werkt OVAM aan een circulaire economie, om zo de levensduur en het hergebruik van producten en grondstoffen te maximaliseren. Eén van de instrumenten om dit te realiseren is de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid waaronder deze voor afgedankte batterijen en accu’s, waarvoor Bebat het beheersorganisme is.
Onze gesprekspartners
Roeland Bracke en Marleen Dirckx maken deel uit van het Team Productketens - Beleid Producentenverantwoordelijkheid bij OVAM.
- Roeland Bracke:
Roeland Bracke is beleidsmedewerker voor een aantal producten waarvan de producenten verantwoordelijk zijn voor de verwerking of recyclage. Afgedankte batterijen en accu’s is er daar één van. Hij versterkt het beleid en verbreedt het naar andere afvalstromen. Daarnaast waakt hij ook over het financiële plaatje. - Marleen Dirckx:
Marleen Dirckx volgt als specialist bij OVAM de stroom afgedankte batterijen en accu’s op, de aanvaardingsplicht voor iedereen die batterijen en producten met batterijen op de markt brengt, de Milieubeleidsovereenkomst (MBO) met Bebat, afvaltransport en recyclage, ... Daarnaast volgt zij de sector metallurgie van dichtbij. Advies verlenen doet ze elke dag.
